Andrew Carnegie

upright|thumb|Carnegie National Portrait Galleryn (Estatu Batuak), Washington, D.C. Andrew Carnegie (behar bezala ahoskatua [kɑrˈneɪgi], baina eskuarki /ˈkɑrnɨgi/ o /kɑrˈnɛgi/) (Dunfermline, Eskozia, 1835eko azaroaren 25a - Lennox, Massachusetts, 1919ko abuztuaren 11) AEBko industrialari, enpresaburu eta filantropoa izan zen. Haurra zela, Eskoziatik Estatu Batuetara emigratu zuen, gurasoekin batera. Oso txikitatik, Pennsylvania Railroad Companyn lan egin zuen. Hogei urte zituela, tren-konpainia bereko kudeatzaile bihurtu zen, eta Thomas A. Scotten, Pennsylvania Railroad Companyren jabearen ikastuna. James Eadsek diseinatutako Eads zubia finantzatu zuen. Pittsburghen, Carnegie Steel Company sortu zuen, geroago Elbert H. Garyren Federal Steel Companyrekin eta hainbat enpresa txikiagorekin bat egin zuena, U.S. Steel sortu arte. Negozioekin irabazitako dirutza filantropiara eta hezkuntzara bideratu zuen, Carnegie Institutua, Nazioarteko Bakerako Carnegie Funtsa eta Pittsburgheko Carnegie Mellon Unibertsitatea sortuz.

Nahiz eta Carnegiek bere langileei garai hartako soldata baxuak ordaintzen zizkien, gero bere dirurik gehiena Estatu Batuetako, Erresuma Batuko eta beste herrialde batzuetako liburutegi, eskola eta unibertsitateak finantzatzeko eman zuen, baita antzinatasun handieneko langileentzako pentsio-funtsak sortzeko ere. Carnegie irrati-telegrafista gisa hasi zen, eta, 1860ko hamarkadan, trenbideetan, trenetarako ohe-bagoietan, zubietan eta petrolioa zulatzeko dorreetan inbertitu zuen. Europan enpresa angloamerikarrak finantzatzeko, bonu saltzaile gisa ere dirutza egin zuen.

Bere aberastasunaren zatirik handiena altzairuarekin egin zuen. 1870eko hamarkadan, Carnegie Steel Company sortu zuen, eta horrek bere izena «Industriako gizon handi» (ingelesez, Captains of Industry) gisa finkatu zuen. 1890eko hamarkadaren inguruan, munduko industria enpresa guztien artean handiena eta errentagarriena zen. Carnegiek, 1901ean, J.P. Morgani saldu zion, eta hark U.S. Steel sortu zuen. Handik aurrera, bizitza osoa filantropia eskala handian egiteari eman zuen, arreta berezia jarriz tokiko liburutegietan, munduko bakean, hezkuntzan eta ikerketa zientifikoetan. Wikipediatik informazioa lortu